Sloopwoede is een woord dat in België zijn ingang vond om de 'modernisering' van Brussel in de jaren 1950 en '60 te schetsen. Megalomane projecten pleegden een aanslag op de leefbaarheid van de stad. De slooptwoede van de Vlaamse regering is vandaag gericht tegen de openbare diensten en hun ambtenaren.
We kunnen niet alle dossiers aankaarten waarin de Vlaamse regering de openbare dienstverlening tracht te ondergraven, uiting geeft aan haar voorliefde voor het kapitaal van de privésector en de toekenning van flexibele arbeidsvoorwaarden zonder beschermingsclausules. We willen wel stilstaan bij twee grotere dossiers waarin de sloopwoede duidelijk naar voor komt.
- Het voorstel van decreet dat de deuren openzet voro de privatisering en commercialisering van de zorg (het privatiseringsdecreet).
- De ideeën over een nieuwe rechtspositieregeling voor het personeel van de lokale en regionale besturen.
Het privatiseringsdecreet
De inhoud van dit decreet kwam al uitgebreid aan bod in artikels op deze website en in Tribune. Inmiddels schreeuwen alle betrokken partijen - organisaties van werkgevers en werknemers en alle geïnstalleerde adviesorganen - dat dit voorstel van decreet een stommiteit is waarvan alleen de aandeelhouders van de privésector beter worden. De Vlaamse regering legt deze negatieve stemmen allemaal naast zich neer en dendert voort ten voordele van de kapitaalkrachtige investeerders. Ze wil vooral geen groot debat over deze kwestie en veegt alle tegenargumenten van tafel. Vaak wordt verwezen naar het gidsland Nederland waar vanaf de jaren '80 een gooi werd gedaan naar meer privatisering, verzelfstandiging en marktwerking.
In 2012 evalueerde de Wetenschappelijke Raad voor het Regeringsbeleid, een parlementaire onderzoekscommissie, deze privatisering en verzelfstandiging van de Nederlandse overheidsdiensten. De commissie onderzocht of 30 jaar privatisering en verzelfstandiging de verwachtingen heeft ingelost.
Gebouwd op los zand
De onderzoekers omschrijven het privatiseringsdenken als 'pragmatisch optimistische'.
Pragmatisch, omdat het beleid vaak stapsgewijs werd ingevoerd.
Optimistisch, omdat er een groot geloof was in de validiteit van de denkkaders.
De commissie stelt echter vast dat de denkkaders niet onderbouwd waren met empirisch* bewijs.
De veronderstellingen die aan de basis lagen van de privatiseringsdrang waren:
- Een private onderneming zal efficiënter opereren dan een publieke organisatie.
- Het afstoten van overheidsdiensten zal leiden tot een kleinere, betere overheid en zal bijdragen aan het verminderen van de staatsschuld en het overheidstekort.
- Marktwerking zal leiden tot een hogere efficiëntie, lagere prijzen, betere kwaliteit en meer innovatie.
Schadelijke gevolgen
De praktijk bleek heel wat ingewikkelder.
Vooreerst waren er talrijke juridische bezwaren. Er was verzet van ministeries en andere betrokken diensten. Maar het besef groeide ook dat het beleid veel te voorvarend was geweest en dat marktwerking en privatisering erg veel om het lijf hebben en zorgen voor onzekerheid met winnaars én verliezers.
Politiek stelde men vragen over de effecten van markthervormingen in de zorg op de verhouding tussen artsen en patiënten. Er was bezorgdheid over de solidariteit tussen uiteenlopende maatschappelijke groepen. Tot slot zag men de nadelige gevolgen voor de arbeidsvoorwaarden en -omstandigheden van de werknemers.
Het publiek debat stelde de schadelijke gevolgen van het gevoerde beleid aan de kaak.
- Er waren belangrijke repercussies op de arbeidsomstandigheden van de werknemers.
- Marktwerking leidt in de zorg tot verschraling van solidariteit en professionele standaarden. De relatie tussen dienstverlener en cliënt vertroebelt.
- Er deden zich tal van incidenten voor, zoals fraude en faillissementen in onder andere de thuiszorg en kinderopvang.
Radicaal falen
Er ontstaat een algemeen besef dat een marktwerkingsbeleid radicaal kan falen. Bovendien iser sprake van een uitholling van de democratie en een aantasting van de legitimiteit van de overheid. Zeker in verband met de grote privatiseringsoperaties (spoor en energie) worden grote titels bovengehaald zoals 'de uitverkoop van Nederland'.
In Vlaanderen wil men 40 jaar na Nederland dezelfde weg opgaan en dezelfde fouten maken. De publieke opinie spreekt in dit geval over 'de geldezel van de zorg', waarbij men verwijst naar het winstgevend potentieel voor de vastgoedsector. Die lijkt wel het doelpubliek van deze Vlaamse regering.
ACOD LRB zal alle middelen inzetten om zich te verzetten tegen deze blunder (en is daarin ook al gedeeltelijk geslaagd).
Een nieuwe rechtspositieregeling
Minister Somers verduidelijkte zijn intenties voor een nieuwe rechtspositieregeling in een mededeling aan de Vlaamse regering: vereenvoudiging, modernisering en flexibiliteit spelen hierbij een grote rol. Slechts één concrete doelstelling wordt geformuleerd: het wegwerken van de verschillen tussen statutaire en contractuele personeelsleden. We voelen de bui al hangen: het betekent een verdere afbouw van het vast statuut.
Ook hier is het wachten op een degelijke wetenschappelijke onderbouw. Al maanden vragen wij een onderzoek over het belang van duurzame betrekkingen, over het belang van toezicht, over de betekenis en grenzen van autonomie voor besturen, over onafhankelijkheid en neutraliteit van de publieke dienstverlening. ....Maar er komt niets.
We voelen heel erg aan dat de Vlaamse regering het statuut sterk wil afbouwen en een gelijkstelling beoogt met de contractuele personeelsleden. Tussendoor tracht men ook verder te morrelen aan de sociale zekerheid. Zo worden er allerlei voordelen voorgesteld waarop geen (of minder) sociale bijdrage verschuldigd zijn. Het is onze administratieve en sociale bescherming.
Commissie Borstlap in Nederland
Ook in dit geval kunnen we teruggrijpen naar de evaluatie die Nederland maakt ten aanzien van de verregaande flexibilisering van de arbeidsmarkt en de afschaffing van het statutair ambt. De commissie Borstla, eveneens een onafhankelijke regeringscommissie, presenteerde een vernietigend rapport over de gevolgen voor de maatschappij en werknemers.
Werknemers worden in precaire arbeidsomstandigheden geduwd, de maatschappij geraakt ontwricht en iedereen bevindt zich in onzekerheid over de toekomst (loon, tewerkstelling, voorwaarden,...)
ACOD LRB blijft knokke voor een goede invulling van het ambtenarenstatuut en voor garanties tegen willekeur en politieke almacht. Duurzaamheid, onafhankelijkheid en neutraliteit zijn kernwoorden, sociale bescherming blijft essentieel.
Steun ons in deze strijd
De sloopwoede van de Vlaamse regering is desastreus voor onze ambtenaren, onze openbare diensten en ons zorgpersoneel.
De marsrichting van deze regering is gevaarlijk voor onze maatschappij, want onomkeerbaar. De Nederlandse voorbeelden waarnaar zo graag verwezen wordt, zijn schoolvoorbeelden van een fout beleid: geen wetenschappelijke onderbouw en nefaste gevolgen voor de dienstverlening, het personeel en de samenleving.
ACOD LRB verzet zich heftig tegen deze intenties van de Vlaamse regering. Waar nodig voeren we actie en dit in gemeenschappelijk vakbondsfront.
Er staat veel op het spel. Wij hebben daarom alle steun nodig van onze leden en militanten. Communiceer over de gevolgen van dit beleid, spreek je collega's aan, steun onze acties en mobiliseer mee tegen dit nefast beleid.
Standpunt verschenen in Tribune december 2021 pagina 28-30.
*Empirisch onderzoek is gebaseerd op ervaring via directe of indirecte waarnemingen.