De Sociaal-economische barometer van het ABVV brengt elk jaar een eerlijke analyse over de sociaal en economische situatie in ons land. We kijken naar economie en welvaart, arbeidskwaliteit, duurzaam samen leven, welzijn en sociale bescherming. In 2023 gebeurt dit in een context van de energie-, Oekraïne- en klimaatcrisis. In onze economie daalt het loonaandeel en stijgt het winstaandeel verder.
Inflatie
Het leven werd duurder om verschillende redenen:
- Na de stilstand van corona kwam er een stormloop op produkten en diensten.
- Bedrijven grepen het einde van de coronapandemie aan om hun prijzen extra op te drijven.
- De oorlog in Oekraïne deed de prijzen voor gas en elektriciteit stijgen. Leveranciers die geen gas afnemen, mogen hoge gasprijs eveneens doorrekenen (prijsbepaling sinds liberalisering).
- Er was speculatie op de financiële markten.
- Duurdere energie verhoogt de productiekost van goederen en diensten. De hogere inflatie is niet enkel gevolg van de hoge energieprijzen, maar ook van vb. duurdere voedingsproducten.
Ook in de ons omringende landen is de situatie gelijkaardig, behalve in Frankrijk waar de regering van bij het begin van de energiecrisis de prijs plafonneerde.
Index
De automatische indexering is de belangrijkste bescherming tegen het koopkrachtverlies. De reële lonen hebben een beperkt koopkrachtverlies van ongeveer 2%.
Lonen versus kapitaal
- De productiviteit in België stijgt al sinds de financiële crisis. De opbrengst daarvan gaat niet naar de lonen. De laagste lonen zakken zelfs verder weg. Het aandeel van de welvaart dat naar lonen gaat, daalt. Het aandeel dat naar winst gaat, stijgt.
- Sommige bedrijven hebben het moeilijk, maar anderen profiteren ronduit van de crisis. Nog anderen hebben grote reserves vanuit winsten uit het verleden. Werkgeversorganisaties moeten daar eerlijk over zijn en stoppen met overdrijven om druk te zetten op onze verworvenheden.
- De winstmarges van onze bedrijven zijn historisch hoog. Ze stegen van 35% in 1999 naar 45% in 2022.
- Belgische bedrijven krijgen meer dan 9 miljard euro loonsubsidie, vb. overuren, nachtwerk, ploegenarbeid,...
(Lees verder onder de afbeelding).
Laagste inkomens
Het deel van de bevolking dat moeilijk rondkomt, groeit. De prijsstijgingen hebben een relatief hogere impact op het gezinsbudget van de laagste inkomens.
Het aantal personen dat OCMW hulp inroept, is met 1/3 gestegen sinds begin 2020. Dit gaat over voedsel- en financiële hulp.
(Lees verder onder de afbeelding)
Vervangingsinkomens
De meeste basisuitkeringen liggen onder de armoedegrens. Toch blijven werkgevers weigeren om sociale minima op te trekken. En dit ondanks de huidige crisis en levensduurte.
Pensioenen
- Langer werken (tot 67 jaar) strookt niet met de gemiddelde gezonde levensverwachting (63,8 jaar)
- De vakbond realiseerde het minimumpensioen van 1.500 euro netto, maar de voorwaarden voor dit pensioen ondermijnen deze realisatie.
- Wie een fysiek of mentaal zware job heeft, moet vroeger kunnen stoppen zonder financieel verlies.
- Opwaardering van pensioenen voor vrouwen is nodig.
Overheidsfinanciën
- In crisistijden rekent men op de hulp van de overheid. Zowel tijdens de coronapandemie als met de energiecrisis nam de overheid maatregelen die geld kosten. Wie zal de crisis betalen?
- De financiering van onze sociale zekerheid wordt ondermijnd. Door de invoering van de taxshift (structurele vermindering voor privébedrijven van sociale bijdrage) mist de overheid belangrijke inkomsten in de sociale zekerheid. Voor 2022 gaat het om 7,5 miljard euro. Allerlei alternatieve loonvoordelen waarop geen of minder RSZ betaald wordt, zorgt voor meer dan 2 miljard minder inkomsten.
Jobkwaliteit
- Tussen 2010 en 2020 steeg het aantal arbeidsongeschikte werknemers met 71%. Meer dan 450.000 mensen zijn langdurig ziek. De meerderheid hiervan zijn vrouwen. Zij blijken extra kwetsbaar in de leeftijdscategorie 30-34 jaar of +55.
- Flexijobs en precaire tewerkstelling nemen toe.
- Wie een precair werk heeft, draagt meer gezondheids- en welzijnsrisico's.
- Tussen 2014 en 2019 daalden de controles van de arbeidsinspectie sterk (periode regeringen Michel I en Michel II). In oktober 2022 beslistte de huidige regering om 50 extra controleurs aan te werven. Dit is belangrijk tegen wantoestanden zoals vb. op Borealis.
Klimaat
- Er is urgentie om tot acties over te gaan. De temperatuur stijgt, extreem weer neemt toe.
- Hernieuwbare energie neemt toe, maar onvoldoende.
- Klimaatverandering is ook een verhaal van ongelijkheid.
- Ecologische transitie kan een instrument worden voor meer sociale rechtvaardigheid. Onze industrie speelt een cruciale rol.
Syndicaal werk in tijden van crisis
- België heeft nog steeds een hoge syndicalisatiegraad.
- Collectieve onderhandelingen bieden meer garantie tegen lage lonen e.d.
- Het is belangrijk om onze syndicale vrijheden te verdedigen.
Lees of download de pdf Sociaal-economische barometer 2022 (1.60 MB)
Raadpleeg eerdere uitgaves van de Sociaal-economische barometer.