Reflectie-dag over de politie in de toekomst

Voor deze sessie werd naast de commissaris-generaal en de korpschef van de zone Brussel-Elsene een vertegenwoordiger van de representatieve vakbonden gevraagd deel te nemen aan het slotdebat. Er kwamen verschillende thema's aan bod. Over elk thema werden rondetafelgesprekken georganiseerd met een zo divers mogelijke bezetting en werden de ideeën gebundeld. Soms met consensus, soms met grote onenigheid. 

Alles op een rij. 

Politie en bevolking

De conclusie over dit onderwerp was dat de legitimiteit van de politie versterkt moet worden. We moeten ervoor zorgen dat de politie bijdraagt aan de leefbaarheid en de veiligheid van de maatschappij door efficiënt en effectief te werken. Ze moet de wetten en regels respecteren en ook handhaven en praktijken ontwikkelen die door de bevolking als objectief en gelijkwaardig worden ervaren. De politie zou dan ook inclusief en superdivers moeten zijn. Essentieel bij dit alles is dat de doelstellingen geëvalueerd kunnen worden door deze zaken te meten.

De opleiding zou moeten aangepast worden opdat de politiemensen zich veel beter bewust zouden zijn van wat legitimiteit is. Klachten over de politie zouden ook door onafhankelijke organen opgevolgd moeten worden. Er was voorts een grote vraag om in de opleiding meer tijd te spenderen aan het verbeteren van communicatie en sociale vaardigheden, empathie en multiculturele competenties.

Hoewel de ACOD veel van deze ideeën steunt, maken we toch enkele kanttekeningen. Te vaak worden onze collega's afgeschilderd als personen zonder empathie die niet kunnen communiceren en enkel agressief roepen naar de burger en nog liever 'er eens goed op kloppen'. Dat is heel onterecht en oneerlijk tegenover alle collega's die elke dag hun best doen om zich in te zetten voor de maatschappij. Die wel kunnen praten met de verschillende groepen in de bevolking en dat doen met de bijhorende empathie en sociale vaardigheden. We hopen dat meer gekeken zal worden naar wat nu al goed werkt en niet enkel naar wat fout loopt, om daaruit positieve lessen te trekken en voorbeelden te halen.

De mens in de politieorganisatie

Dit uiterst belangrijk thema is gericht op het promoten van de politie als aantrekkelijke werkgever. Er werd veel aandacht besteed aan het aantrekken van mensen, zowel voor het basiskader als voor gespecialiseerde functies. Daarnaast werden enkele belangrijke aspecten behandeld zoals preventie van stress en burn-out, permanente mobiliteit, meer doorgroeimogelijkheden, continu leren, proactieve detectie van micro-trauma's, het evenwicht 'fit to serve, fit for work, fit for life', verbinding, autonomie en vertrouwen. Al deze punten moeten natuurlijk nog dieper uitgewerkt worden tot concrete maatregelen.

De meeste tijd ging naar de manieren waarop mensen in de organisatie kunnen binnenkomen. Men wil meer openingen maken om op de verschillende niveaus in te stromen en ook om sneller, met name na drie jaar in plaats van na de huidige zes jaar, te kunnen doorgroeien. Hierbij denkt men vooral aan gespecialiseerde profielen die moeilijker te vinden zijn.

Wij hopen dat er niet enkel aandacht zal zijn voor het aantrekken, maar vooral naar het behoud van mensen door een aantrekkelijke werkgever te zijn. Want daar schiet de organisatie zwaar tekort. Medewerkers moeten rijden met voertuigen die ernstige defecten vertonen, ze blijven kampen met een tekort aan computers en de aankoop voor broodnodig materiaal stuit te vaak op een neen omdat het geld op is. Maar vooral het personeelstekort geraakt niet opgelost.

Recherche

De onderzoeksrechter in het panelgesprek gaf aan dat de taakverdeling tussen de lokale recherche en de federale politie, die enkel inzet op bepaalde hooggespecialiseerde fenomenen, maakt dat het voor het parket niet meer duidelijk is wie wat kan doen. Het weet niet meer wie het kan aanspreken voor zijn onderzoek. De structuur van de huidige recherche zoals die verdeeld is over de lokale en federale politie is niet meer toereikend. Maar vooral zijn er te weinig mensen beschikbaar waardoor te veel onderzoeken blijven liggen. Deze onderzoeksrechter vroeg dan ook om beter samen te werken.

Een andere kwestie is het steeds toenemend belang van technische middelen. Hier moet het evenwicht bewaard worden tussen het gezond verstand en de ervaring van de rechercheur en de inzet van gespecialiseerd personeel.

Voor ons staat het aantrekken van goede rechercheurs voorop. Het heeft geen zin meer te rekenen op hoogtechnologische profielen als er zaken blijven liggen omdat er gewoonweg geen rechercheurs zijn die het onderzoek kunnen leiden. Beide profielen moeten in evenwicht blijven.
Daarnaast moet de overheid beseffen dat door het afschaffen van de recherchepremie het voor een doorsnee inspecteur een groot financieel verlies betekent om naar de recherche over te stappen. De tijd dat dit de droombaan was van vele inspecteurs is voorbij.

Internationale politiesamenwerking

Wie met internationale politiewerking bezig is, vraagt dat de inspecteurs veel meer bewust gemaakt worden van de mogelijkheden om internationaal te werken.

Wij menen dat dit best in de voorgezette opleiding uitvoerig aan bod komt en niet in de basisopleiding. De basisopleiding zit namelijk overvol. Daardoor weten de inspecteurs die van de school komen van alles een beetje, maar hebben maar weinig zaken grondig verworven of voldoende ingeoefend.
De verantwoordelijkheid om een onderzoek verder te zetten op internationaal niveau kan niet bij een inspecteur liggen die pas van school komt. Wij pleiten voor voldoende ondersteuning, coaching en begeleiding voor onze inspecteurs zodat ze kunnen voortbouwen op hun basiskennis en met hun vragen terechtkunnen bij een teamleider of een meer ervaren collega voor zaken die niet tot de dagelijkse taken behoren. Door de internationale politiewerking in een voorgezette opleiding op te nemen, is deze ook voor iedereen toegankelijk die ze nodig heeft.

Financiën en organisatieontwikkeling

Hier werd vooral gesproken over de taakverdeling tussen de lokale en federale politie, met daaraan gekoppeld de discussie over de ideale schaalgrootte voor de lokale politie, met de bijhorende eventueel verplichte fusies enerzijds en de inkrimping en verdere specialisatie van de federale politie anderzijds.

Voor ons is de actuele toestand van de geïntegreerde politie onhoudbaar. De federale politie kreeg van de minister van Binnenlandse Zaken de opdracht te 'rationaliseren'. De enige suggesties die we uit de brainstorming van de federale top opvingen, zijn besparingsmaatregelen.

De federale politie kampt ook met een gebrekkige structuur en interne communicatie. Zo slaagt zij er al jaren niet in om de aspirant-inspecteurs die beginnen aan hun basisopleiding een volledige uitrusting te geven. Dat staat in schril contrast met een zone als Antwerpen, waar de aspiranten vanaf dag één steevast over al hun materiaal beschikken.
Maar ook het uitvoeren van één centraal beleid blijkt bij de federale politie onmogelijk te zijn. Niet alleen binnen de verschillende directies, maar ook in de verschillende provincies wordt snel een eigen interpretatie gegeven aan centraal afgesproken richtlijnen. Momenteel lijkt maar één zaak te tellen bij de federale politie: hoe dan ook geen overuren maken.

Daarnaast beschikken niet alle lokale zones over voldoende budget om het noodzakelijke materiaal te kopen en voldoende mensen aan te werven. De 185 lokale zones zijn ook 185 verschillende werkgevers die elk - gestuurd door de lokale politiek - hun opgelegde taken invullen. Niet elk bestuur kan of wil voldoende middelen vrijmaken. Zeker nu het meer en meer waarschijnlijk wordt dat de federale politie nog eens taken zal afstoten naar de lokale zones moet de dotatie voor de lokale besturen omhoog.

Technologie en innovatie

Welke innovatieve ontwikkelingen zouden de politie vooruit kunnen helpen? Het klopt dat de jongste jaren de technologie steeds sneller lijkt te evolueren. Hiervan maken ook criminele netwerken graag gebruik en de politie kan dan natuurlijk niet achterblijven. Uit de gesprekken kwam naar voor dat verdere specialisatie niet alleen bij de federale politie, maar ook bij de lokale politie onvermijdelijk zal zijn. Dat vergt schaalvergroting omdat een doorgedreven specialisatie in een klein korps eigenlijk onmogelijk is.

Het spreekt voor zich dat nieuwe technologie geld kost. Ze kan ook personeelsbesparingen opleveren, maar het blijft een feit dat nieuwe technieken aankopen ook nieuwe investeringen betekent. Dit vereist dat snel ingespeeld moet kunnen worden op wat er nodig is en net dat is heel moeilijk met de huidige aankoopprocedures.
Ook wetgeving heeft het zeer moeilijk om de technologische trends te volgen.
Dat wetgevend kader moet duidelijk maken welk middel wanneer ingezet kan worden. Nieuwe technologie is nu eenmaal niet altijd in te passen in de bestaande wetgeving.

Als we willen dat onze politiemensen snel schakelen om de criminaliteit op de hielen te blijven zitten, dan zullen ook al die randvoorwaarden snel in orde gebracht moeten worden. Dan zal er snel personeel gevonden moeten worden, dan moeten er snel nieuwe technologische middelen aangekocht kunnen worden en moet het kader klaar zijn om deze volgens de wet te kunnen toepassen.

Politieopleiding

Doorheen al deze onderwerpen is naast de financiering de politieopleiding de rode draad. Iedereen is het erover eens dat de opleiding langer zal moeten worden om de toekomstige inspecteurs een degelijke basisopleiding te bieden waarmee ze snel aan de slag kunnen in het dagelijkse politiewerk. Sommigen menen dat we moeten overschakelen naar een bachelor- en masteropleiding, waarvan de eerste jaren al dan niet betaald moeten zijn. Daarover bestond er duidelijk geen consensus.

Onze opmerking daarbij is dat we willen dat iedereen nog steeds zal kunnen starten bij de politie. Ook personen die geen middelbaar diploma hebben behaald.
We kennen immers allemaal tal van voorbeelden van mensen die zonder diploma gestart zijn als agent van politie en zich ontplooid hebben tot gedreven collega's met kennis van zaken en die schitterend werk leveren. Velen zijn doorgegroeid naar hogere kaderfuncties. Die mogelijkheid willen we absoluut behouden.
Verder merken we dat de inspecteurs die uit de opleiding komen veel te weinig kans hebben gehad om wat ze geleerd hebben om te zetten in de praktijk. Een langere theoretische opleiding is daarom geen oplossing. Er moet meer gelegenheid komen om onmiddellijk toe te passen wat in theorie wordt aangeleerd.

Onbetaald moeten starten aan een bachelor politie-inspecteur lijkt ons geen goed idee. Heel wat mensen kunnen het zich niet permitteren hun kinderen verder te laten studeren. Idem voor schoolverlaters die op eigen benen moeten staan. Bovendien ligt de gemiddelde leeftijd van aspiranten vaak dicht tegen de dertig aan. Wie kan het zich op die leeftijd nog veroorloven om onbetaald een opleiding te volgen? Vergeet niet dat het nog steeds zeer moeilijk blijft voldoende geschikte kandidaten te vinden. Elke beperking van de mogelijkheden om mensen aan te trekken, is daarom zeer gevaarlijk.

Wat nu?

De ACOD wil zich graag blijven inzetten om mee na te denken over de toekomst van de politie. We zullen er daarbij over waken dat toetreden tot de politie voor alle groepen in de bevolking mogelijk blijft. Dat politiemensen kansen krijgen om zich te ontwikkelen en een carrière uit te bouwen. Maar ook dat we meer dan nu nagaan dat wie we binnenhalen de juiste ingesteldheid heeft. Dat ze sociaal zijn, oog hebben voor wat er leeft in de maatschappij en zich ten dienste willen stellen van al onze inwoners.

Daarbij hoort onlosmakelijk dat ze kunnen werken in een organisatie die zorgt voor haar personeel, die dat personeel de middelen en de opleidingen biedt die het nodig heeft. Een organisatie die het welzijn van haar medewerkers als uiterst belangrijk beschouwt en hen op alle mogelijke manieren ondersteunt. Die als werkgever een eerlijk loon betaalt voor deze zeer mooie, maar erg veeleisende job.

*Vertaling: Stof tot nadenken vervolgd